“Bir bankadan aldığım konut kredisi dolayısıyla benden 750 lira dosya masrafı 500 lira ekspertiz ücreti alındı. Isparta Tüketici Sorunları Hakem Heyetine gittim, bana ekspertiz ücreti için başvuruda bulunamayacağımı ancak dosya masrafı için dilekçe yazabileceğimi söylediler. Ben de bu yüzden sadece dosya masrafı için başvuruda bulundum.
Ancak hakem heyeti dosya masrafını da kabul etmedi. Gidip sorduğumda oradaki bir görevli bana “ön bilgi formunda alınan ücretlere yer verildiğini, burada dosya masrafının karşısında elle 750 lira yazılı olduğunu, heyetin de bu nedenle talebi reddettiğini’ söyledi.
Ben bu işten bişey anlamadım. Bankanın benden aldığı ‘dosya masrafı’ ve ‘ekspertiz ücreti’ yasal mı?”
Sn.Tüketici,
Öncelikle faiz dışı maliyetlerin ve bu maliyetlerden ekspertiz ücreti ile dosya masraflarının tüketicilerden alınmasının mümkün olduğunu söylemem gerekiyor. Yani ‘dosya masrafı alınamaz’ ya da ‘ekspertiz ücretleri haksızdır’ demek mümkün değil, alınabilir ancak bunun şartları var bunlara uyulması gerekir. Ancak bankaların buna uyduğunu söylememiz mümkün değil ve bu nedenle de aldıkları ücretler haklı nedene dayanıyor olsa da yasaya aykırı olmaktadır.
Bankaların bu tür faiz dışı ücretleri almanın yolu hem Borçlar Kanununa hem de Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna (TKHK) uygun hareket etmelerinden geçiyor. Bankalarımız ne yazık ki TKHK’na uygun davranmamakta istenen ücretler de ne kadar haklı bir sebebe dayanırsa dayansın haksız olmaktadır.
Banka bir ücret almak istiyorsa ne yapmalı?
Alınmak istenen ücret sözleşmeye dayanmalıdır. Yani banka almak istediği ücretleri sözleşmeye koymalıdır. Bu olmazsa olmaz bir şarttır ve bu hem Borçlar Kanunun hem de TKHK’nun gereğidir.
İkincisi, ücretler tüketici ile müzakere edilmelidir. Yani, banka sözleşmeye koysa bile tüketici ile müzakere etmeden tüketiciden her hangi bir ücret alamaz.
Üçüncüsü, haksız şart niteliğindeki şartın tüketici ile tartışılıp tartışılmadığı banka tarafından ıspat edilmelidir.
Ekspertiz ücreti yasal mı?
Dolayısıyla, banka konut bedelini bağımsız kuruluşlara tespit ettiriyor ve bunun için bir ücret ödüyorsa bu maliyetin kim tarafından yüklenileceği sözleşme ile belirlenmelidir. Bu ücretin bilakaydu şart tüketici tarafından ödeneceğine dair yargı doğru bir yargı değildir. Çünkü iki taraf sözleşme çerçevesinde bir iş yapıyor ise ortaya çıkacak maliyetlerin kime yükletileceği de yine sözleşme ile kararlaştırılmalıdır.
Taraflardan biri tüketici ise ve bu ücret de tüketiciye yükletilmek isteniyorsa, bunun yukarıda da açıklandığı gibi TKHK’a uygun bir şekilde yapılıyor olması gerekir.
Yani;
1- Ücretin tüketici tarafından ödeneceği sözleşmeye konmalıdır.
2- Sözleşmde yer alması yetmez, tüketici ile ayrıca müzakere edilmelidir.
3- Bu da yetmez, tüketici müzakere edilmediğini iddia ediyorsa banka müzakere edildiğini kati delillerle ıspat etmelidir. (Yasa Ispat dediğine göre, çok kati ve sağlam delillerin olması aranmalıdır. Öyleki sonradan aksi yönde çıkacak hiçbir delil bu gerçeği asla değiştirmemelidir. Bu; bir kamera kaydı olabilir, tüketicinin bunu ikrar etmesi olabilir, yahut tüketicinin kendi el yazısı ve imzası ile kabul etmesi şeklinde de olabilir. )
4- Yukarıdaki üç şart sağlanmışsa bu kez alınan ücretlerin haklı olup olmadığı araştırılmalı, bankadan buna dair fatura,belge vs istenmelidir. Çünkü gerçekte dosya hazırlanması için yapılacak masraf çok cüz’i bir miktar iken tüketiciden buna karşın çok fahiş miktarlar alınabilmektedir.
(Kahramanmaraş TSHH’nde 450 lira ödemeyi kabul etmiş bir tüketicinin dosyasını karara bağlamadan önce bankadan belge istediğimizde gönderilen belgeye göre yapılan ekspertize karşılık 230lira harcama yapıldığı görüldü. Bunun üzerine fazladan alınan 220 liranın tüketiciye iadesine karar verildi, konu mahkeme tarafından da onandı.)
Diğer taraftan, Bankaların son dönemde yasanın arkasından dolanmak için ilginç taktikler geliştirdiğine şahit oluyoruz. Örneğin ön bilgi formunda boşluk bırakmakarak sonradan el yazısı ile ücret miktarlarını girmektedirler. Bu gören heyetlerin ‘konuların müzakere edildiği’ şeklinde değerlendirdikleri ve tüketici taleplerini red ettiklerine şahit olmaktayız. Bu ‘kabul’ elbette doğru değil ve yasanın açık hükümlerine aykırıdır. Yasamıza göre konu öncelikle sözleşmede yer almalı, konu sözleşmenin diğer hükümlerinden ayrı(yasa münferiden diyor) olarak müzakere edilmeli ve uyuşmazlık varsa banka tarafından ıspat edilmelidir.
Ön bilgi formunda yer alan ücretlerin durumunu şöyle sıralayabiliriz:
1- Ön bilgi formunda yer alsa bile sözleşmede de yer alması gerekir. Bilgi formunda yazılı miktarların tüketici ile müzakere edildikten sonra sözleşmeye de aktarılması gerekir, tüketici Sözleşmede yer almayan şartlarla yükümlü kılınamaz.
2- Tüketiciye verilen bilgi formunda bazı ücretlerin yer alması halinde bu konunun tüketici tarafından görüldüğünü gösterebilir ancak konunun müzakere edildiğini ıspatlamaz. Yasamız ‘müzakere edilme’yi arıyor.
3- Yazılan miktarların sonradan tüketiciden habersiz doldurulma ihtimali de vardır, bu da bilgi formunun yasanın istediği ıspat için yetersiz kaldığını gösterir.
Bu nedenle, ön bilgi formunda ya da sözleşmede bu tür ücret kalemleri varsa bunun olduğu gibi kabul edilmesi yerine yukarıdaki açıkladığımız süzgeçten geçirildikten sonar yasaya uygunluk aranmalı ve çıkacak sonuca göre karar verilmelidir. Aksi takdirde TKHK’nun 6.maddesi ile tüketiciye sağlanan haklar heyet eliyle bankaya verilmiş olacaktır ki bunun iyi niyetle çalışan heyetlerce murat edilmediğini en iyi biz biliyoruz.
